Từ văn hóa Sơn Vi tới nền văn hóa Hòa Bình
Nền văn hóa Hòa Bình bắt nguồn từ văn hóa Sơn Vi. Các nhà khảo cổ đã tìm ra nhiều chứng tích trong các hang động ở vùng núi phía Tây Bắc.
Hang Con Moong là một chứng cứ cho sự phát triển liên tục từ văn hóa Sơn Vi lên văn hóa Hòa Bình. Có thể nói rằng văn hóa Hòa Bình bắt nguồn từ văn hóa Sơn Vi. Nếu như chủ nhân văn hóa Sơn Vi vừa cư trú ngoài trời vừa cư trú trong hang động tùy theo từng khu vực thì các bộ lạc văn hóa Hòa Bình sống chủ yếu trong các hang động. Cũng đã tìm thấy một số di sản văn hóa Hòa Bình ở ngoài trời như Giáp Khẩu ở Quảng Ninh, Sập Việt ở Sơn La, nhưng những địa điểm như vậy rất ít. Các bộ lạc Hòa Bình phân bố rộng rãi ở vùng núi Tây Bắc, trong các tỉnh Sơn La, Lai Châu, ở vùng núi đá vôi tỉnh Hà Nội, Hòa Bình, Hà Nam, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Huế.
Những chủ nhân của nền văn hóa Hòa Bình thường sống trong các hang núi hay mái đá. Họ thích sống ở khu vực gần cửa hang, thoáng đãng, có ánh sáng. Đôi khi cũng tìm thấy dấu vết của họ trong những ngách tối. Họ thường chọn những hang thấp gần sông suối, nhưng các nhà khảo cổ học cũng đã tìm thấy dấu vết của họ trong những hang đá rất cao trên núi.
Cư dân văn hóa Hòa Bình bắt ốc suối hay ốc núi về ăn rồi vứt vỏ làm thành lớp, đôi khi rất dày, trong nơi cư trú của họ. Loại ốc vặn ở suối (Melania, Antimelania, Angulyara) rất được người Hòa Bình ưa thích. Ở những vùng ít ốc suối như ở vùng đá vôi khu vực chùa Hương (thuộc Mỹ Đức, Hà Nội) thì ốc núi (Cyclophorus) lại là thức ăn thường xuyên của họ. Trong lớp vỏ ốc lẫn đất, người ta thường gặp nhiều xương các thú rừng như hươu nai, hoẵng, lợn, khỉ, cầy, cáo, nhím… Đôi khi cũng gặp xương răng các loài thú lớn như voi, tê giác, trâu bò rừng. Đó là những động vật mà người nguyên thủy đã săn được. Các mảnh xương thú vỡ nát là di tích cho những bữa ăn của họ. Người nguyên thủy đã đập nát xương để hút tủy sau khi ăn thịt. Trong hang, thường gặp những hòn đá bị cháy đỏ hoặc ám khói nằm giữa đám than tro, đó là bếp của họ. Nhiều mảnh xương thú bị cháy do người ta nướng thịt trên lửa. Bấy giờ chưa có đồ gốm. Có lẽ người nguyên thủy đã biết nấu thức ăn trong ống tre, ống bương hay trong vỏ quả bầu.
Trong các hang động và mái đá mà cư dân văn hóa Hòa Bình đã ở, còn tìm thấy những công cụ bằng đá của họ. Cũng giống như văn hóa Sơn Vi, công cụ văn hóa Hòa Bình đều làm bằng đá cuội. Nhưng công cụ Hòa Bình đã tiến bộ hơn công cụ Sơn Vi rất nhiều. Nếu như chủ nhân văn hóa Sơn Vi chỉ ghè đẽo ở rìa viền cuội, giữ lại cả hai mặt vỏ cuội thì chủ nhân nền văn hóa Hòa Bình đã ghè đẽo rộng lên cả mặt viên cuội. Họ thường ghè đẽo một mặt viên cuội còn một mặt để nguyên. Có thể coi công cụ ghè đẽo một mặt viên đá cuội còn một mặt để nguyên vỏ cuội là đặc trưng của văn hóa Hòa Bình.
Một loại công cụ khá phổ biến, điển hình cho văn hóa này là những hòn đá cuội ghè một mặt hình đĩa, hình bầu dục hay hình hạnh nhân, thường được các nhà khảo cổ học gọi là công cụ kiểu Sumatralith, lấy tên từ hòn đảo nơi tìm thấy kiểu công cụ này đầu tiên. Cũng có những công cụ được ghè đẽo trên cả hai mặt. Tất cả những công cụ đó đều có lưỡi ở chung quanh theo rìa viên cuội, có thể dùng để cắt, chặt hay nạo. Các nhà khảo cổ học còn tìm ra được những chiếc rùi bằng đá cuội có lưỡi ở một đầu. Đặc biệt là có loại rùi có bề ngang lớn hơn bề dọc, gọi là rùi ngắn.
Trong các địa điểm văn hóa Hòa Bình, cũng thường gặp nhiều chày nghiền, đó là những viên cuội dài, do nghiền hạt, bị mài phẳng một đầu hay cả hai đầu. Ngoài ra, trong các hang động Hòa Bình thường gặp một số công cụ thô sơ kiểu Sơn Vi, đó là tàn dư một kỹ thuật cũ, đồng thời cũng nói lên rằng văn hóa Hòa Bình bắt nguồn từ văn hóa Sơn Vi.
Nền văn hóa Hòa Bình
– LichSu.org –
Tìm hiểu về nền văn hóa Hòa Bình
Để hiểu kỹ hơn về nền văn hóa Hòa Bình trong lịch sử Việt Nam, các bạn có thể đọc thêm bài viết sau:
⇒ Văn hóa Hòa Bình – cái nôi của nền nông nghiệp nhân loại
⇒ Đời sống của người nguyên thủy trên đất nước ta